http://yesilkibris.com/gungordeki-sorunlara-mudahale-sart/

Ülkemizde atıkların değerlendirilmesi ve yangınlara yol açmayacak şekilde ülke ekonomisine kazandırılması noktasında büyük öneme sahip olan geri dönüşüm politikalarının uygulanmaması, Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin her yıl alevlere teslim olmasına yol açıyor.

YEŞİL KIBRIS ÖZEL

    Ülkemizde atıkların değerlendirilmesi ve yangınlara yol açmayacak şekilde ülke ekonomisine kazandırılması noktasında büyük öneme sahip olan geri dönüşüm politikalarının hayata geçirilmemesi, Avrupa Birliği’nin katkılarıyla çağdaş bir yapı olarak kurulan Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin her yıl alevlere teslim olmasına, buna bağlı olarak da çevreye zarar vermesine yol açıyor.

   Güngör Katı Atık Depolama Tesisi içerisinde yeşil atıklardan plastik atıklara, cam şişelerden evsel atıklara kadar birçok çöpün ayrıştırılmadan bir arada bulundurulması yangınlara neden olurken; öte yandan içerisinde bulunduğumuz yüzyılda “Maden” olarak değerlendirilen çöplerin fayda yerine zarar verdiğine de tanık olunuyor.

   Hatırlancağı üzere Tesis’teki sorunun önüne geçilebilmesi için Merkezi İhale Komisyonu tarafından ihaleye çıkılmış, ihalenin teknik şartnamesinde yasal boşluklar ve eksiklikler Çevre Mühendisleri Odası tarafından tepki görürmüş ve ihale iptal edilmişti.

    YEŞİL KIBRIS’a konuşan Gürdağ Entegre Atık Geri Dönüşüm, Geri Kazanım ve Bertaraf Tesisi İşletme Müdürü Cihangir Bütün ise Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nde yangına karşı önlem almak yerine yangına neden olan atıkların ortadan kaldırılması ve geri dönüşüm teknolojilerine önem verilmesi gerektiğini vurguladı.

   Bütün, geri dönüşüm uygulamalarının devletin yardımıyla hayata geçirilmesi durumunda ülke ekonomisine büyük katkısının olacağını dile getirerek, yeni yüzyılın madeninin atıklar olduğunu, bunlara sadece çöp olarak değil maden olarak bakılması gerektiğini ve Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin teknik şartnamesinin buna göre hazırlanmasının önem arz ettiğini açıkladı.

Bütün: Güngör’de yanacak atık bırakılmaması gerekiyor

   Gürdağ Entegre Atık Geri Dönüşüm, Geri Kazanım ve Bertaraf Tesisi İşletme Müdürü Cihangir Bütün, geçtiğimiz haftalarda Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’yle ilgili bir ihaleye çıkıldığını hatırlatarak, ihalenin teknik şartnamesindeki hususlardan dolayı birçok katılımcının bu ihaleye itiraz ettiğini belirtti.

  Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin şu anki işletmecisi tarafından sağlıklı bir şekilde yütürülemediğini dile getiren Bütün, bu noktada kapkaç yoluna gidildiğini, en değerli olanların alındığını, olmayanların ise gömülmeye çalışıldığını kaydetti.

   Bütün, Tesis’te yapılması gerekenin değerli olan parçalar alındıktan sonra kalan parçaların da bir şekilde enerji üretiminde kullanılması olduğunu ifade ederek, bunun söz konusu parçaların gazının alınması veya yüksek sıcaklıkta ferma ayrıştırmayla yapılması gerektiğini söyledi.

   Bunun yapılmasıyla atık miktarının düşeceğini ve Tesis’te çok yer kaplamayacağını  vurgulayan Bütün, Güngör Tesisi ile ilgili bir ihale çalışmasının söz konusu olduğunu, kendilerinin de bu ihaleye taraf odluğunu bildirdi.

   Bütün, Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nde yapılması gerekenin yangına karşı önlem almaktan çok yanacak atığı ortada bırakmamak olduğuna işaret etti.  

Altyapı oluşturulmalı

   Bütün, türlerine göre ayrı kutularda biriktirilen atıkların belediyeler tarafından toplanması durumunda geri dönüşüm uygulamasının söz konusu olmadığını belirterek, ancak birkaç şirketin ücreti karşılığında atıkları alıp geri dönüşüm için kullanmakta olduğunu fakat bu oranın atıkların tümüne bakıldığında yeterli olmadığını kaydetti.

   Bu oranın düzeltilebilmesi ve geri dönüşüm uygulamasının istenilen düzeye gelebilmesi için devletin de yardımıyla atıkların kaynağında çıkarılarak ayrıştırılarak toplanması ve merkezi yere götürülmesi gerektiğini dile getiren Bütün, bunun yapılabilmesi için Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin ihalesindeki teknik şartnameye bu geri dönüşüm uygulamalarına yönelik şartlar konulması gerektiğini ifade etti.

YEŞİL KIBRIS ÖZEL

    Ülkemizde atıkların değerlendirilmesi ve yangınlara yol açmayacak şekilde ülke ekonomisine kazandırılması noktasında büyük öneme sahip olan geri dönüşüm politikalarının hayata geçirilmemesi, Avrupa Birliği’nin katkılarıyla çağdaş bir yapı olarak kurulan Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin her yıl alevlere teslim olmasına, buna bağlı olarak da çevreye zarar vermesine yol açıyor.

   Güngör Katı Atık Depolama Tesisi içerisinde yeşil atıklardan plastik atıklara, cam şişelerden evsel atıklara kadar birçok çöpün ayrıştırılmadan bir arada bulundurulması yangınlara neden olurken; öte yandan içerisinde bulunduğumuz yüzyılda “Maden” olarak değerlendirilen çöplerin fayda yerine zarar verdiğine de tanık olunuyor.

   Hatırlancağı üzere Tesis’teki sorunun önüne geçilebilmesi için Merkezi İhale Komisyonu tarafından ihaleye çıkılmış, ihalenin teknik şartnamesinde yasal boşluklar ve eksiklikler Çevre Mühendisleri Odası tarafından tepki görürmüş ve ihale iptal edilmişti.

    YEŞİL KIBRIS’a konuşan Gürdağ Entegre Atık Geri Dönüşüm, Geri Kazanım ve Bertaraf Tesisi İşletme Müdürü Cihangir Bütün ise Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nde yangına karşı önlem almak yerine yangına neden olan atıkların ortadan kaldırılması ve geri dönüşüm teknolojilerine önem verilmesi gerektiğini vurguladı.

   Bütün, geri dönüşüm uygulamalarının devletin yardımıyla hayata geçirilmesi durumunda ülke ekonomisine büyük katkısının olacağını dile getirerek, yeni yüzyılın madeninin atıklar olduğunu, bunlara sadece çöp olarak değil maden olarak bakılması gerektiğini ve Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin teknik şartnamesinin buna göre hazırlanmasının önem arz ettiğini açıkladı.

Bütün: Güngör’de yanacak atık bırakılmaması gerekiyor

   Gürdağ Entegre Atık Geri Dönüşüm, Geri Kazanım ve Bertaraf Tesisi İşletme Müdürü Cihangir Bütün, geçtiğimiz haftalarda Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’yle ilgili bir ihaleye çıkıldığını hatırlatarak, ihalenin teknik şartnamesindeki hususlardan dolayı birçok katılımcının bu ihaleye itiraz ettiğini belirtti.

  Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin şu anki işletmecisi tarafından sağlıklı bir şekilde yütürülemediğini dile getiren Bütün, bu noktada kapkaç yoluna gidildiğini, en değerli olanların alındığını, olmayanların ise gömülmeye çalışıldığını kaydetti.

   Bütün, Tesis’te yapılması gerekenin değerli olan parçalar alındıktan sonra kalan parçaların da bir şekilde enerji üretiminde kullanılması olduğunu ifade ederek, bunun söz konusu parçaların gazının alınması veya yüksek sıcaklıkta ferma ayrıştırmayla yapılması gerektiğini söyledi.

   Bunun yapılmasıyla atık miktarının düşeceğini ve Tesis’te çok yer kaplamayacağını  vurgulayan Bütün, Güngör Tesisi ile ilgili bir ihale çalışmasının söz konusu olduğunu, kendilerinin de bu ihaleye taraf odluğunu bildirdi.

   Bütün, Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nde yapılması gerekenin yangına karşı önlem almaktan çok yanacak atığı ortada bırakmamak olduğuna işaret etti.  

Geri dönüşümün ülkeye birçok yararı olacak

   Bütün, geri dönüşüm uygulamalarının hayata geçirilmesiyle dışarıdan parası verilerek getirilen atıkların tamamının ülkeye hammadde girdisi olarak kaydedileceğine işaret ederek, bunun yanında bu sektörde ciddi bir istihdam kapısının açılabileceğini vurguladı.

   Atıkların geri dönüşümle yeni bir ürüne dönüştürülmesi noktasında yeni sektörlerin oluşabileceğine dikkat çeken Bütün, yangınların azalmasına bağlı olarak ülkedeki hava kirliliğinin azalabileceğini söyledi.

   Bütün, ülkedeki karbon emisyonunun düşürülmesiyle dünya karbon borsasına karbon satan bir ülke haline gelinebileceği üzerinde durarak, diğer sektörlere hammadde sağlandığı için bu sektörlere de katma değer sağlanmış olacağını anlattı.

   Bütün, “Maden kaynakları çok kısıtlı olan, etrafı denizlerle çevrili bir ülkeyiz, maden kaynaklarımız yok. Yeni yüzyılın madeni çöptür, mevcut madenimiz budur. Bir ülke ne kadar kendi çöpünü işleyip hammaddeye çevirebiliyorsa o kadar başarılıdır demektir. Bunu çöp olarak değil maden olarak görmek ve buna göre adımlar atmak lazım” şeklinde konuştu.

   Geri dönüşümün dünyada son 20-30 yılda çok geliştiğini, ülkemizde ise henüz yolun başında olunduğunu belirten Bütün, Kuzey Kıbrıs’ın bir turizm ülkesi olduğunu, bu turizm kaynaklarının iyi yönetilebilmesi için çevreye önem verilmesi gerektiğini kaydetti.

Çevre Mühendisleri Odası:

   Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin ihaleye çıkması sırasında ihalenin teknik şartnamesine tepki gösteren Çevre Mühendisleri Odası, bu tepkinin altında yatan nedenlerin yer aldığı bildiriyi YEŞİL KIBRIS’la paylaştı.

   Çevre Mühendisleri Odası, Merkezi İhale Komisyonu’nun 12 Nisan 2022 tarihinde 097/2022 ihale numarası ile Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin işletilmesi için ‘İşletme Hakkı Devri’ yöntemi ile ihaleye çıktığını öğrendiklerini belirterek,  katı atık yönetimi konusunda en yetkin meslek örgütü olarak çıkılan ihale şartnamesini incelediklerinde, yayınlanan ihale şartnamesinin ciddi eksiklikler ve boşluklar içerdiğini üzüntü ve kaygı ile takip ettiklerini açıkladı.

    Merkezi İhale Komisyonu’nun yayımladığı ihale şartnamelerinin ve sonucunda oluşacak sözleşmeye imza koyacak yetkililerin bir takım hususlar üzerinde açıklama yapmasını talep eden Çevre Mühendisleri Odası, taleplerini şu şekilde sıraladı:

    Ülkenin gelecek 30 yıllık katı atık politikasını belirleyecek bir ihalede, konun direk muhatapları olan Kıbrıs Türk Mimar ve Mühendisler Odaları Birliği Çevre Mühendisleri Odası’ndan  veya Oda’ya üye herhangi bir çevre mühendisinden şartname aşamasında, ihale sürecinde veya  sonrasında oluşacak süreçlerde hiçbir görüş alınmaması, sürece dahil edilmemesi kabul edilemez.

   Şartname dosyasında yapılacak iş ile alakalı hiçbir teknik bilgi veya veri bulunmamaktadır. Yapılan ihale süreci hangi fizibilite çalışmasına veya hangi bilimsel verilere göre yönetilmiştir? Ülkedeki nüfus ve atık miktarı bilinmezken, atık karakterizasyonu yapılmamışken, şartname hangi uzmanların çalıştığı, hangi fizibiliteye göre hazırlanmış ve yayınlanmıştır?

   Şartnamede hiçbir yasal mevzuattan bahsedilmiyor. Sözleşme kapsamında hangi yasal mevzuata uyulacak? Ülkemize yasal olarak atık ithali yasak ama bu şartnamede buna atıf yapılmadığı gibi herhangi bir sınırlandırma da yapılmıyor. Bu ihale kapsamında yurt dışından atık getirilmesi mümkün mü? Mümkün değilse şartnamenin hangi bölümünde bu kısıtlanmıştır?

   Tesise hangi tür atıkların kabulü yapılacağı belirtilmemiştir. Şartnamede “II. sınıf katı atık düzenli depolama” deniyor ama şartnamede herhangi bir düzenli depolama veya II. Sınıf tanımı yapılmamıştır. Türkiye’deki mevzuata göre belediye atığının kastedildiği düşünülüyor. Güngör Katı Atık Depolama Tesisi’nin de işletmeci kullanımlarında olacağı düşünülürse bu durumda Güngör’e giden ve bu gruba girmeyen veya ayrı depolanması gereken tehlikeli atıklar ne olacak?

   21/2004 KTMMOB Yasası gereğince tüm projeler; ilgili odaya faal, uygulamacı veya geçici üye olarak kayıtlı bulunan kişiler tarafından tasarlanmalıdır. Peki, bu ihaleyi içeren proje kim tarafından tasarlanmıştır?

   Daha önce yapılan çalışmalarda tüm KKTC sınırlarında toplanacak katı atık miktarının yapılan yaklaşık hesaplar ile maksimum 500-600 ton olduğu ve bu miktardan üretilecek maksimum enerjinin toplam 3-4 MWh olduğu hesaplanırken niye 15 MWh alım garantisi verildi? Arada oluşacak ciddi farkın hangi yöntemler ile üretileceği öngörülmektedir?

   Verilen 13 $ Cent/kWh bedeli hangi kriterlere göre hesaplanmıştır?

   Şartnamede geri dönüşümün nasıl yapılacağı (hangi malzemelerin hangi yöntemler ile) veya oluşacak kompost ile ilgili hiçbir teknik şartname, standart vs.. belirtilmemiştir. Bu ürünlerin kalite kontrolü ve satışı kimin tarafından hangi koşullarda yapılacaktır?

   Şartnamede Sızıntı Suyu Arıtma Tesisi ile ilgili hiçbir deşarj parametresinden bahsedilmemiştir. Arıtılacak olan sızıntı suyunun deşarj kriterleri ne olacağı, nereye deşarj edileceği, atık çamurunun özellikleri vs.. gibi hiçbir teknik gereklilik veya standart belirtilmemiştir. Sızıntı suyunun arıtımının kontrolü kimin tarafından yapılacak ve hangi parametrelere veya standartlara göre yapılacaktır?

   Bu bölgede ek olarak bir güneş enerjisi santrali kurulması söz konusu mudur? Eğer aradaki üretim güneş enerjisi ile üretilecekse, zaten hali hazırda mevcut güneş enerjisi yatırımlarına mevcut şebekenin yetersiz kaldığından dolayı KIB-TEK izin konusunda sıkıntı yaşarken, bu kadar büyük bir santralı sistemin kaldırması mümkün mü?

   “Teknik Şartnamenin 10. Maddesi: Sözleşme süresi içinde teknolojik gelişmelere göre katı atıklardan dolaylı ve dolaysız istifade etmek ve bölgenin dinamiklerinin imkân verdiği ölçüde diğer yenilenebilir kaynaklardan enerji üretimi yapabilmek adına tüm yatırım Yüklenici Şirket tarafından yapılmak ve İdarenin onayını almak kaydıyla yeni tesisler kurulabilecektir.” Bu maddeye göre hangi teknolojilerin hangi şartlarla kurulabileceği açık değildir. Bu madde atık yakma tesisi ve atık ithalinin önünü açmaktadır. Bu sözleşme kapsamında yüklenici atık yakma tesisi vb.. gibi tehlikeli teknolojileri ülkeye getirme yetkisine sahip olacak mı?

   Bu ihale kapsamında tüm Belediyelerin katı atıklarını aktarma istasyonlarına kadar nakliyesi talep edilmektedir. Bu konuda belediyelerden görüş alındı mı?

FOTOĞRAFLAR/ DOĞAN SAMER